KWESTIA ŻYTAWSKA 1945-1949 Żytawska gra

Czy Bogatynia, Żytawa i Zawidów po 1945 r. mogły się stać czeskimi miastami?

Spotkanie w Bibliotece Publicznej Miasta i Gminy w Bogatyni z Piotrem Pałysem – autorem książki KWESTIA ŻYTAWSKA 1945-1949 Żytawska gra

Bogatynia wraz z Zittau, mogły zostać przyłączone do Republiki Czeskiej. Gdyby zgodzili się Rosjanie

Temat historii  „Ziemi Bogatyńskiej”, zawsze budzi duże zainteresowanie mieszkańców naszej gminy, którzy w poszukiwaniu informacji przekraczają granice i docierają do ciekawych dokumentów z czasów przedwojennych, kiedy to Bogatynia nie była jeszcze miastem Polskim. Tym razem po nowe cenne wiadomości o lokalnych terenach wystarczyło udać się w  dniu 19 kwietnia br. do Biblioteki Publicznej w Bogatyni. Odbyło się tam otwarte spotkanie z profesorem Instytutu Śląskiego w Opolu Piotrem Pałysem autorem książki „Kwestia Żytawska 1945-1949. Na skrzyżowaniu interesów czeskich, niemieckich, rosyjskich, serbołużyckich i polskich”.  Podczas spotkania profesor, znawca Górnych Łużyc zajmujący się badaniami na rzecz najnowszej ich historii oraz stosunków polsko-czeskich, przedstawił nieznane dotąd powszechnie fakty dotyczące podziału granic po 1945 r. tyczące się terenów Gminy Bogatynia. Po klęsce Niemiec o tereny przygraniczne  rywalizowali ze sobą Polacy, Czesi oraz Serbołużyczanie, gdyż  okręg Żytawski był silnym ośrodkiem przemysłowym. Dziś wiemy, jakim wynikiem zakończył się spór jednak mało kto jest świadom, iż niewiele  brakowało aby Bogatynia wraz z Zittau znajdowały się dziś po czeskiej stronie granicy.

Moderatorem  i inicjatorem spotkania był Arkadiusz Lipin - redaktor naczelny portalu "Góry Izerskie", który wraz z profesorem chętnie odpowiadał na pytania zebranej publiczności doceniając ich  bogatą widzę na temat lokalnej historii.

Po więcej szczegółów i informacji odnoszących się do tematu spotkania odsyłamy do opracowania prof. Piotra Pałysa, publikacja  dostępna będzie wkrótce w zbiorach regionalnych Biblioteki Publicznej Miasta i Gminy w Bogatyni. 

Kwestia Żytawska 1945-1949. Na skrzyżowaniu interesów czeskich, niemieckich, rosyjskich, serbołużyckich i polskich, Opole 2016

Żytawa – pograniczne miasto nad Nysą, przez wieki było filarem Związku Sześciu Miast – federacji handlowej strzegącej ładu na Górnych Łużycach. Pod panowaniem niemieckim rozwinęło się w silny ośrodek przemysłowy. Wielowiekowe tradycje rolnicze czyniły zeń także spichlerz okolicy. Znaczenie Zittau nie zmalało po 1945 r.

Po rozgromieniu hitlerowców Žitava, niczym na pokerowym stole stos banknotów, stała się przedmiotem pożądania nowych graczy i dawnych gospodarzy, zmagających się z wciąż mającymi coś do powiedzenia właścicielami.

Na nowym trójstyku granic: odnowionych Republiki Czechosłowackiej i Rzeczpospolitej Polskiej z Radziecką Strefą Okupacyjną w Niemczech (przyszłą Niemiecką Republiką Demokratyczną), wyzwoliły się dążenia Czechów i Serbołużyczan do oderwania Žitawy od rozgromionych Niemiec. Stalinowski podział Górnych Łużyc po linii Nysy na Wschodnie (polskie) i Zachodnie (saskie), wciągnął w targi o Żytawsko także Polskę. Pod kuratelą hegemona – Związku Socjalistycznych Republik Radzieckich, rozgrywającego swą partię o znacznie większą stawkę z Amerykanami, Brytyjczykami i Francuzami – zasady nie zawsze były uczciwe.

Czy Okręg Żytawski, a wraz z nim kopalnia w Hirschfelde i Bogatynia, a nawet Zawidów, mogły zostać przyłączone do Czech? Czy gdyby nie kunktatorstwo Rosjan, Serbołużyczanie uczyniliby z Żytawy klejnot w swym upragnionym państwie? Jakie Polacy mieli szanse na wytargowanie za Bogatynię Doliny Popradu? Czy Niemcy patrzyli na frymarczenie bogatym Zittau spokojnie?

Otwarte spotkanie z prof. Piotrem Pałysem w miejskiej bibliotece w Bogatyni 19 kwietnia 2017 r., będzie okazją do rozmowy o lokalnej historii, o Górnych Łużycach, o Serbołużyczanach, o przygranicznych kontaktach...

Na te pytania odpowiada Kwestia Żytawska 1945-1949. Na skrzyżowaniu interesów czeskich, niemieckich, rosyjskich, serbołużyckich i polskich, opracowana przez Piotra Pałysa z wielkim znawstwem tematu i dokumentarną precyzją. Profesor Instytutu Śląskiego w Opolu, przyjaciel Serbołużyczan i znawca Górnych Łużyc, badacz najnowszej ich historii oraz stosunków polsko-czeskich, przedstawia nieznane powszechnie fakty z lokalnych dziejów.

Chociaż Kwestia Żytawska... jest opracowaniem naukowym – nie przytłacza czytelnika historycznym nadmiarem. Łatwym w odbiorze językiem prezentuje to, co kwestii żytawskiej najważniejsze – zsyntetyzowane fakty.

To lektura obowiązkowa każdego mieszkańca bogatyńskich Górnych Łużyc zainteresowanego miejscową przeszłością. Także każdego czechofila i niemcożercy, a również i tych, którzy zwyczajnie lubią wiedzieć więcej...

Nie tylko o Kwestii Żytawskiej..., ale też o Serbołużyczanach, Górnych Łużycach i nadgranicznym tyglu będzie okazja porozmawiać z prof. Piotrem Pałysem w Bibliotece Publicznej Miasta i Gminy w Bogatyni im. Polskich Noblistów, przy ul. II Armii Wojska Polskiego 2g, już 19 kwietnia 2017 r. o godz. 17. Wstęp wolny i bardzo mile widziany!

red

Piotr Pałys (56 l., z urodzenia raciborzanin) – historyk dziejów najnowszych, profesor Państwowego Instytutu Naukowego – Instytutu Śląskiego w Opolu, wykładowca Uniwersytetu Opolskiego. Stopień doktora uzyskał w roku 2007, habilitował się osiem lat później.

W zainteresowaniach badawczych skupia się na historii narodu serbołużyckiego ze szczególnym uwzględnieniem kontaktów z Polską i Polakami, stosunkami polsko-czechosłowackimi i polsko-czeskimi, dziejami Śląska. Zajmuje się również biografistyką, archiwoznawstwem oraz edycją źródeł.

Piotr Pałys jest autorem około 300 publikacji, w tym siedmiu książek, a jako redaktor i współredaktor – trzech monografii wieloautorskich. Najważniejsze prace to: Skupiska czeskie w Kłodzkiem, Raciborskiem, Głubczyckiem i Żytawskiem wobec planów zmiany granic państwowych po II wojnie światowej (Toruń 2009), Pomiędzy Polską a Niemcami. Konflikt górnośląski w raportach konsulatu czechosłowackiego w Opolu 1920–1922 (Racibórz 2011), Państwa słowiańskie wobec Łużyc w latach 1945–1948 (Opole 2014), Kwestia Żytawska 1945-1949. Na skrzyżowaniu interesów czeskich, niemieckich, rosyjskich, serbołużyckich i polskich (Opole 2016).

Prof. Pałys jest także redaktorem rocznika naukowego „Pro Lusatia. Opolskie Studia Łużycoznawcze”, sekretarzem redakcji „Studiów Śląskich”, członkiem towarzystwa naukowego SERBSKA MAĆICA (Macierz Serbołużycka) oraz prezesem Stowarzyszenia Polsko-Serbołużyckiego PRO LUSATIA.